Rośliny i ich kwiaty oczarowują nas na wiele sposobów, nie tylko swoim wyglądem. To ich zapach prowadzi do nich i zaprasza do wąchania. Kwiaty róży wabią delikatnie słodkim aromatem, jodłowa szyszka orzeźwiającą bryzą, kora drzewa wytwarza drewniano – mchowy klimat, każda roślina ma swoją własną nutę. 

Zapachy służą roślinom jako magazyny energii, nośnik informacji, ochrona przed chorobami i regulator temperatury, to substancje zarazem wabiące i odstraszające. Na przykład przyciągają one owady, które są użyteczne dla rośliny i odstraszają te, które im szkodzą.

Olejki eteryczne chronią rośliny przed bakteriami, wirusami i grzybami. Odparowujące zapachy tworzą wokół rośliny mikroklimat, który uodparnia ją przed zimnem i gorącem, a w obszarze korzeni rozwijają się natomiast substancje, strzegące przed mikroorganizmami.

Zapach roślin fascynował ludzi od zawsze, więc szybko zrodziło się pragnienie uchwycenia zapachów i uczynienia ich przydatnymi. Udokumentowane początki aromaterapii lub aromapielęgnacji, jak to jest obecnie nazywane, sięgają tradycyjnej medycyny indyjskiej, ayurvedy, gdzie aromamasaże były stosowane już 3000 lat temu. Także w Chinach, gdzie znana jest jedna z najstarszych książek zielarskich Shen Nunga (2700 przed Chr.) opisane są drzewa pachnące i inne substancje zapachowe. Starożytni Egipcjanie wykorzystywali w szczególności właściwości konserwujące substancji roślinnych do balsamowania zmarłych. Znane były również bogato pachnące kąpiele i masaże z olejkami aromatycznymi, jak później w przypadku Greków i Rzymian.

Przez migrację narodów i upadek imperium rzymskiego w Europie bogactwo wyrafinowanych zastosowań olejków aromatycznych uległo zapomnieniu, wiedza ta zachowała się jedynie w klasztorach. W średniowieczu epidemia tyfusu przyczyniła się do tego, że substancje aromatyczne zostały ponownie odkryte. Szczególnie olejki eteryczne z drewna, jak cedr i sosna były poprzez ich spalanie używane do dezynfekcji.

Kamień milowy w naukowym odkryciu olejków eterycznych poczyniony został (w 1910 r.) za sprawą René-Maurice Gattefossé. Francuski farmaceuta w wyniku eksplozji w laboratorium poważnie poparzył sobie ręce i skórę głowy. Instynktownie zanurzył dłonie w misce z płynem, który przypadkowo udało mu się znaleźć w pobliżu. Ze względu na ogromną ulgę, leczył rany tą przypadkowo odkrytą substancją, był to olejek lawendowy. Sukces leczniczy oraz fakt, że prawie nie zachowały się żadne blizny, zapoczątkowały jego intensywne badania. Podczas I wojny światowej lekarze i szpitale stosowały różne olejki eteryczne do dezynfekcji i leczenia ran. Tak aromaterapia otrzymała swoją nazwę, a liczni badacze z Włoch i Wielkiej Brytanii w znacznym stopniu przyczynili się do rozwoju i badań nad aromapielęgnacją i aromaterapią.

W jaki sposób uzyskiwane są olejki eteryczne?

Wraz z rosnącym zainteresowaniem substancjami zapachowymi i metodami ich stosowania, opracowano techniki pozyskiwania tych delikatnych substancji zapachowych z roślin. Dziś znamy następujące metody:

• Destylacja parą wodną: krople olejku wydobywa się z małych części rośliny poprzez parę wodną.

• Wytłaczanie na zimno: skórki owoców wyciska się i z uzyskanej mieszaniny oddziela się olejki. Metoda ta stosowana jest w szczególności do pozyskania olejków z cytrusów.

• Ekstrakcja: ta metoda jest często używana do pozyskania olejków z kwiatów. Separuje się olejki przez zanurzenie w rozpuszczalniku. W kolejnym etapie są one następnie destylowane z mieszaniny.

• Absorpcja: tę pracochłonną metodę stosowano głównie we wcześniejszych czasach. Poprzez wielokrotne umieszczanie w tłuszczu olejki eteryczne zostawały odseparowane. Następnie z tej mieszanki tłuszczowo olejo wej oddzielano olejki eteryczne.

Naturalne czy syntetyczne – jaka jest różnica?

Występujące w naturze olejki eteryczne są wspaniałymi substancjami roślinnymi, tak zwanymi mieszankami wieloskładnikowymi. Liczne badania naukowe wskazują na ich wpływ zarówno na ciało, jaki i umysł. Ich zastosowanie jest bardzo różnorodne. Olejki eteryczne mogą być stosowane zewnętrznie, np. w kremach lub olejach, w specjalnych kąpielach i myciu włosów. Mogą również dotrzeć do wnętrza naszego ciała poprzez skórę lub nos (np. lampa zapachowa) i tam rozwinąć swoje działanie.

Ich sposób działania różni się zasadniczo od syntetycznie wytworzonych zapachów. Obecnie wiele substancji zapachowych może być wytwarzanych w laboratoriach chemicznych. Te substancje mają zapach podobny do oryginalnego, naturalnego zapachu, ale zupełnie inne działanie. Syntetyczne zapachy nie mają wysokich wibracji, które są właściwością olejków naturalnych (widoczne na fotografii kirlianowskiej). Ich produkcja jest jednak niezwykle tania. Na jeden litr czystego, naturalnego oleju różanego potrzeba ok. 4 ton kwiatów róż, dlatego cena jest odpowiednio wysoka i wynosi około 10.000 euro, co sprawia, że jest jednym z najdroższych i najlepszych olejów na świecie. Olejek różany często jest mieszany z tłustymi olejami. Niektóre olejki oferowane są jako „identyczne z naturalnymi”. Nie są jednak wytwarzane z naturalnych substancji, tylko tak jak w naturze molekułowo budowane i pod względem chemicznym są one identyczne jak naturalne. To określenie może być jednak dla nie zorientowanych w terminologii użytkowników mylące.

W celu dokonania oceny jakości należy oprócz pytania, czy jest to czysta substancja naturalna, zastosować kryteria takie jak dokładne oznaczenie botaniczne, jakość ekologiczna, tradycyjna uprawa lub zbiór roślin dziko rosnących. Ponadto ważną rolę odgrywa również kraj pochodzenia oraz stężenie oleju w mieszance.

Jeśli wzbudziliśmy w Tobie pragnienie pracy z naturalnymi olejkami eterycznymi, przed rozpoczęciem tej fascynującej drogi powinieneś zapoznać się z kilkoma podstawowymi zasadami, np.: „Czy mogę używać czystych olejków eterycznych bezpośrednio na skórę? W jakich proporcjach? Jak często?" W naszym module szkoleniowym „Pielęgnacja skóry i włosów” zdobędziesz niezbędną do prawidłowego stosowania mieszanek olejków eterycznych w salonie wiedzę.